رشد جنبه معنایی فعل در کودک فارسی زبان: مطالعه طولی

هدف فراگیری فعل به عنوان یکی از اجزای اصلی جمله همواره به عنوان یکی از مقوله های سؤال برانگیز در روند فراگیری زبان محسوب شده است. در این میان یکی از مسائل مهم در فعل آموزی، تشخیص معنای فعل با استفاده از سرنخ های نحوی و فراگیری جنبه معنایی فعل است. بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رشد جنبه معنایی فعل در یک کودک فارسی زبان بود. علاوه براین همان گونه که در برخی از زبان ها گزارش شده است، پاسخ به این پرسش ها بود: آیا در فرایند فراگیری فعل و تعبیر معنای فعلِ کودک فارسی زبان، سرنخ های نحوی نقشی اساسی ایفا می کند؟ آیا کودک در تعبیر معنای فعل از قالب نحوی جمله کمک می گیرد؟  روش بررسی این پژوهش به صورت موردی و طولی روی یک کودک فارسی زبان بین سنین 21 تا 45 ماهگی انجام و اطلاعات به طورطبیعی و در بافت مکالمات روزمره جمع آوری شد. پس از گردآوری داده ها که در طول بیست وچهار ماه انجام گرفت، افعال تولید شده براساس طبقه بندی معنایی افعال در چارچوب دیدگاه لی و نایگلس (2005) در چهار طبقه معنایی افعال حرکتی، افعال درونی-ارتباطی، افعال فرایندهای بدنی و افعال خلقت-اجرایی دسته بندی شد. چارچوب نظری پژوهش راه اندازی نحوی نایگلس (1990 و 2005) بود که دیدگاهی تعاملی (معنایی-نحوی) محسوب می شد. همچنین روش تحلیل داده های پژوهش نیز از نوع توصیفی-تحلیلی بود. یافته ها یافته های حاصل از پژوهش حضور راه اندازی نحوی را در روند رشد فعل آموزی کودک فارسی زبان تأیید می کند؛ به این ترتیب که کودک فارسی زبان در دوره سنی 21 تا 45 ماهگی از سرنخ های نحوی در تعبیر معنای فعل استفاده می کند و قالب نحوی جمله به کودک کمک می کند که معنای فعل را تعبیر کند. از دیگر دستاوردهای این پژوهش، نشان دادن سلسله مراتب ظهور طبقه معنایی افعال در روند زبان آموزی بود؛ به این صورت که شواهد حاصل از پژوهش نشان داد که در روند فعل آموزی کودک فارسی زبان، ابتدا طبقه فعل های حرکتی ظاهر می شود و از بیشترین بسامد رخداد در روند فراگیری فعل برخوردار است. پس ازآن فعل های فرایندهای بدنی و سپس فعل های خلقت-اجرایی و افعال درونی-ارتباطی با بسامد کمتر در این بازه سنی تولید می شود. بسامد کم افعال درونی-ارتباطی و نیز درک نکردن معنای ضمنی برخی افعال توسط کودک، به ویژه در دوره های ابتدایی این بازه سنی فعل آموزی، نشان می دهد که در آغاز بیشتر پدیده های ملموس و غیرانتزاعی در ذهن کودک وجود دارد. به عبارت دیگر کودک پدیده های ملموس و غیرانتزاعی را سریع تر یاد می گیرد و به تدریج با یادگیری واژه های ملموس و عینی، ذهن نقشی کودک خودبه خود به دنبال ویژ گی های مشترک بین واژه های ملموس و انتزاعی می گردد و آنها را درمی یابد. یکی از مسائل قابل توجه در یافته های پژوهش حاضر این بود که هرچه تعامل کودک با محیط اجتماعی بیشتر می شود و رشد شناختی کودک افزایش می یابد، تولید فعل به ویژه فعل های خلقت-اجرایی در کودک افزایش می یابد. نتیجه گیری شواهد به دست آمده از پژوهش نشان داد که بسامد روند رشد فعل به لحاظ معنایی در کودک فارسی زبان مانند کودکان دیگر زبان هاست و قالب نحوی جمله در تعبیر معنای فعل به او کمک می کند. به نظر می رسد از این ویژگی می توان در تشخیص، ارزیابی و توانبخشی اختلالات گفتار و زبان در روند فراگیری فعل بهره گرفت.